Holandia postanowiła znacznie zaostrzyć prawo autorskie uderzające bezpośrednio w serwisy internetowe.
Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem pobieranie filmów czy muzyki chronionych prawem autorskim i wykorzystywanie ich na własny użytek nie jest przestępstwem, ale dzielenie się tymi materiałami już tak. Parę ważnych pytań z odpowiedziami na temat praw autorskich.
1. Co to są prawa autorskie?
prawa autorskie oznaczają ogół praw przysługujących autorowi (np. pisarza, kompozytora, projektanta) utworu/ pracy (np. książki, dzieła, projektu) albo normy prawne upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu, publikowaniu lub kopiowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści finansowej.
Innymi słowy: wyłącznie właściciel praw autorskich jest kompetentny, żeby podjąć decyzję o realizacji i eksploatacji pracy w publikacji.
W najczęstszych przypadkach właściciel praw autorskich może zabronić osobom trzecim publikacji i eksploatacji prac bez jego wyłącznej zgody.
Prawo autorskie (auteursrecht) należy do rodziny praw własności intelektualnej, (intellectuele eigendomsrechten -‘IE’). Przedmiotem praw intelektualnych jest ochrona dzieła twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Poza prawem autorskim istnieje t.zw. prawo patentowe (octrooirecht) stosowane w wynalazkach (technicznych,etc.).
Prawo ochronne na znak towarowy może zostać udzielone na indywidualną nazwę firmy, znak towarowy, który wskazuje na pochodzenie produktu lub dzieła np. w projektach mody. Znak towarowy może być zgłoszony przez osobę fizyczną lub osobę prawną.
Prawa pokrewne (naburige rechten) prawo do wykonania i rejestracji koncertów rokowych, wystepów czy pokazów, etc.
Prawo ochrony bazy danych dotyczy zgromadzonych danych i publicznego udostępnienia całości lub istotnej części zawartości bazy danych (danych osobowych lub innych).
2. Co można chronić prawami autorskimi?
Prawo autorskie (auteursrecht) chroni twórcę dzieła lub projektu przed nieżyczoną publikacją lub kopiowaniem twórczości osobom trzecim.
Z definicji wynika, żeby zawsze sprawdzić czy chodzi o twórczość lub projekty chronione prawem autorskim.
Tylko twórczość lub projekt spełniający kryteria prawa autorskiego jest chroniony.
Przykłady dziedziny twórczości lub projektów chronionych prawami autorskimi:
literatura, nauka i sztuka (uogólniony przedmiot definicji).
Pod wyżej wymienionymi przykładami kryje się ogrom chroninej prawami autorskimi twórczości i projektów.
(np. obrazy, zdjęcia, książki, dzieła, projekty np.: graficzne, komputerowe, filmy, utwory muzyczne, projekty opakowań, projekt samochodów, projekty mody, etc.) to tylko niektóre przykłady.
Tylko oryginalne prace spełniaja kryteria praw autorskich.
Prawnie jest to konkretnie przedstawione jako projekt (1), który posiada tzw. „osobisty podpis twórcy”, a po drugie (2) projekt taki, musi posiadać własny charakter twórczy, żeby można go było uznać jako oryginał.
Oryginalność twórczą można szybko osiągnąć. Oryginalność osiągniemy tylko i wyłącznie wtedy jeśli dzieło lub projekt nie jest w części lub całości przejęte lub kopiowane z innego dzieła lub projektu.
To oznacza, że dzieło lub praca w żadnym wypadku nie może kojarzyć się z innym dziełem lub projektem lub być do niego podobnym. Akceptowane jest, że dzieło lub praca mogą być przypadkowo do siebie podobne.
„Osobisty podpis twórcy” musi wynikać z jego dzieła lub projektu.
Wymagane jest, że wymieniony „osobisty podpis twórcy” musi być rezultatem kreatywności danej osoby.
Jako podstawę na odpowiedź czy dzieło lub praca nosi „osobisty podpis twórcy” i ma własny styl lub charakter. Zwraca się uwagę na stopień trudności kreacji i czy istnieje takie prawdopodobieństwo, że ktoś inny mógłby dojść do tego samego rezultatu.
3. Jak otrzymam prawa autorskie?
W tym zakresie często stawiane jest pytanie: czy o prawa autorskie musimy zabiegać lub je registrować. Odpowiedź brzmi: nie
Prawa autorskie przysługują nam automatycznie od momentu rozpoczęcia realizacji dzieła lub projektu.
W języku prawniczym „prawnie”. Wystarczy pracować nad dziełem lub projektem, aby uzyskać prawa autorskie. Prawo Unii Europejskiej i w Niderlandach nie przewiduje żadnych formalności związanych z ustaleniem praw autorskich. To znaczy, że nieobowiazkowa jest również notatka © ‘copyright notice’ na dziele lub projekcie.
Tutaj niepotrzebna jest również registracja dzieła lub projektu, a własciwie konkretnie jest to w praktyce niemożliwe. Ponieważ w świetle prawa register praw autorskich nie istnieje. To, że prawo autorskie powstaje zasadniczo automatycznie ma swoje zalety i w zasadzie nie ma żadnych przeszkód. To posiada również swoje wady, np. w trakcie knfliktu nie łatwo jest udowodnić, że ktoś jest twórcą dzieła lub projektu. Nikt nie posiada mianowicie dowodu registracji.
4. Czy kreatywność dzieła lub projektu decyduje o ochronie praw autorskich?
Dzieło lub projekt nie musi być kreatywne lub posiadać wartość arcydzieła.
Chociaż prawo autorskie może się odnosić do obrazu lub dzieła sztuki, utworu muzycznego lub przdmiotów użytkowych (jak np.: długopis, rower).
W rezulatacie jest wymagany bliżej nieokreślony poziom oryginalności i kreatywności, ale nie ma do tego sprecyzowanych wytycznych.
5. Komu przysługuje prawo autorskie?
Prawa te przysługują najczęściej twórcy, ale istnieją wyjątki, (więcej o wyjątkach w sprawach prawa autorskiego przeczytaj poniżej w punkcie 6 i 7). Twórcą lub autorem jest każda osoba wnosząca w powstanie utworu (kreatywny) twórczy wkład. Przykładem może być architekt, który jest autorem projektu (posiada prawa autorskie), a nie firma, która wykonuje prace budowlane. Jest możliwe, że istnieje grupa twórców, jeśli więcej osób jest odpowiedzialnych za powstanie utworu, dzieła lub projektu. Tutaj może również być mowa o pracy grupowej lub kombinacji wielu prac, tzw. praca zbiorowa.
Praca grupowa
W pracy grupowej rezultaty określonego projektu lub dzieła są niepodzielne.
Przykładem jest ta broszura, która powstała w pracy grupowej (De Gier | Stam & Advocaten). Wkład pracy jest tutaj bardzo zróżnicowany i ten składkowy proces jest niepodzielny.
Dlatego jeśli chodzi o pracę grupową, projekt lub dzieło może być tylko publikowane przez wszystkich uczestników razem. W momencie kiedy jeden ze współpracowników projektu zabiega o swoje prawa może być również pociągnięty do odpowiedzialności przez innych współtwórców.
Praca zbiorowa
Pracę zbiorową nazywamy zbiorem kreacji dzieła lub projektu, które zostało wykonywane przez więcej niż jedną osobę. Przykładem takiej pracy zbiorowej jest publikacja albumu ze zdjęciami różnych fotografów. Oczywiście, że istnieje wtedy prawo autorskie na ten album, ale rownież na każdy element projektu jak np.: każde zdjęcie, tekst i grafika są chronione prawem autorskim.
Twórcą lub autorem jest każda osoba wnosząca w powstanie utworu (kreatywny) twórczy wkład, w szczególności uwidoczniona w tym charakterze na egzemplarzu utworu, z wyłączeniem osób zajmujących się obsługą techniczną lub pośredników, którzy nie powinni być traktowani jako twórcy.
6. Komu przysługują prawa autorskie dzieła / utworu / projektu stworzonego przez pracownika firmy?
Jeśli dzieło / utwór / projekt został stworzony w czasie godzin pracy: komu w takim przypadku przysługuje prawo autorskie: pracownikowi czy pracodawcy?
W zasadzie pracodawca jest właścicielem praw autorskich dzieł / utworów / projektów, które jego pracownik wykonuje. W tym celu wymagane jest, że wykonywanie podobnej pracy
należy do codziennych obowiązków pracownika. Chyba, że pracodawca wydał specyficzne polecenie, aby tę pracę wykonać.
Jeśli praca nie jest wykonana w kontekście codziennych zadań lub na konkretne zlecenie, choć dzieło / utwór / projekt może w godzinach pracy zostało utworzone, ale w tym przypadku prawa autorskie należą się pracownikowi.
Podajemy przykład: Dwóch adwokatów w pracy pisze własną powieść. Co najczęściej nie należy do codziennych zadań adwokata. Pracodawca prawdopodobnie nie zleciłby pisania powieści w czasie pracy.
W tych okolicznościach adwokaci ryzykują tylko konflikt z pracodawcą, ponieważ w czasie pracy zajmują się pisaniem powieści, a nie pism procesowych, gdzie prawa autorskie są w rękach adwokatów.
Można rownież odbiec od ogólnie przyjętych zasad, gdzie prawa autorskie należą się pracodawcy. Możliwe jest, że w umowie o pracę (individualnie lub kolektywnie) podano szczególne wyjątki.
Ad.1 Nie zawsze jest to wyraźne, czy wykonanie danej pracy następuje w ramach codziennych zadań pracownika czy na szczególne zlecenie pracodawcy. Rozważ zatem co musi w osobistym przypadku przepis w umowie o pracę przewidywać.
Ad.2 Przepis wskazany powyżej, odnosi się tylko do holenderskiego prawa autorskiego i prawa pracy. W sąsiednich krajach, takich jak Niemcy, Francja, Włochy i Austria jest założenie, że pracownik z zasady posiada prawa autorskie.
Link na biuro prawne (specjaliści w copyright) w Holandii:
De Gier | Stam & Advocaten, którym dziękujemy za udostępnienie tekstów do tłumaczeń.
